COVID-19-INTERVENTIES VOOR VEERKRACHTIGE BUURTEN (VAN PREVENTIE NAAR VEERKRACHT)

Actie-onderzoek naar de koppeling van veerkrachtwaarden aan preventieve 1,5 meter-interventies in de openbare ruimte

Project

Op het gras in parken verschenen cirkels, straten en stoepen werden afgezet voor 1,5 meter afstand. In steden overal ter wereld werden en worden maatregelen genomen om mensen voldoende afstand van elkaar te laten houden. Tot nu toe zijn dit tijdelijke en preventieve maatregelen, gericht op het controle houden op de verspreiding van Covid-19. Maar kunnen deze interventies in de publieke ruimte tevens bijdragen aan duurzamere en veerkrachtige buurten? Zodat preventie ook de kiem vormt voor de wederopbouw? Deze ambitie staat in het project Van Preventie naar Veerkracht. Daarin gaat de HvA samen met een nationaal en internationaal consortium middels actie-onderzoek en research through design op zoek naar mogelijke antwoorden en toepasbare oplossingen.

Frank Suurenbroek (lector Bouwtransformatie) en Martijn de Waal (lector Civic Interaction Design) hebben hun krachten gebundeld voor dit ZonMW project. Steden als Parijs en Milaan grijpen de crisis al aan om meer structurele veranderingen door te voeren in het ontwerp van de openbare ruimte, gericht op bijvoorbeeld het terugdringen van de auto en het leefbaarder maken van de stad. Suurenbroek en De Waal gaan onderzoeken hoe ook op buurtniveau vanuit een dergelijk perspectief interventies ontworpen en geïmplementeerd kunnen worden. Veerkracht is hierbij het kernbegrip.

Op zoek naar veerkracht

De term veerkracht verwijst naar het vermogen van buurten en steden om op een positieve manier om te kunnen gaan met schokgolven. Daarbij valt aan de ene kant te denken aan ecologische veerkracht: de opgaven rondom klimaatbestendigheid en circulariteit - en hoe die op buurtniveau op te vangen. En anderzijds aan sociale veerkracht: hoe kunnen sociale netwerken van buurtbewoners elkaar ondersteunen, van elkaar leren of gezamenlijk actie ondernemen? Maar ook, hoe kunnen de ingrepen in de publieke ruimte ook toekomstkansen voor jongeren bieden?

Dat kan op verschillende manieren. Als je dan toch ergens hekken moet plaatsen om afstand te creëren, laat die dan gemaakt zijn van herbruikbare materialen. Een ander mooi voorbeeld is een klimaatkubus. Dat is een houten bouwwerk met groen erop, dat neergezet kan worden in de buurt van bijvoorbeeld een supermarkt. Dan kunnen mensen op een prettige plek wachten voordat ze naar binnen mogen. Het ontwerp van de wachtplek draagt dan bij aan het opvangen van regenwater, of het tegengaan van hitte-eilanden.

Sociale veerkracht kun je weer versterken door buurtbewoners actief mee te laten ontwerpen aan de interventies, bijvoorbeeld in een makers-lab. Daardoor kunnen nieuwe sociale verbindingen ontstaan, en bewoners kunnen in een ontwerpproces nieuwe vaardigheden opdoen. Ook willen we kijken naar interventies die de verblijfskwaliteit van de publieke ruimte versterken. Digitale media kunnen daarbij ook behulpzaam zijn, bijvoorbeeld door op nieuwe manieren ontmoetingen te faciliteren of de coördinatie van gezamenlijke activiteiten makkelijker te maken.

Ouderen én jongeren centraal

Bij de uitwerking van deze veerkrachtwaarden kijken we ook specifiek naar twee doelgroepen voor wie interventies in de publieke ruimte cruciaal zijn. Ouderen vanwege de gezondheidsrisico’s met betrekking tot Covid-19 en jongeren die een groter risico lopen op economische kwetsbaarheid, met name in de sociaal-economisch zwakke buurten.

Design framework en community of practice

Op basis van het onderzoek en de experimenten zal een database van voorbeelden en een ‘design framework’ worden samengesteld. Het design framework bevat elementen die ontwerpers wereldwijd kunnen gaan gebruiken om lokaal te implementeren. Naast de inventarisatie en analyse van bestaande interventies worden ook een aantal interventies verkend die veelbelovend zijn wat betreft hun potentieel om in specifieke buurten veerkrachtwaarden te koppelen aan designinterventies voor de 1,5 metersamenleving.

Daarnaast wordt er een ‘community of practice’ opgezet, bestaande uit nationale en internationale onderzoekers, ontwerpers en beleidsmakers. Zij geven feedback op de onderzoeksresultaten en gaan verder aan de slag met de geleerde lessen. Zo’n lerend netwerk, waarin betrokkenen reflecteren op actuele ontwikkelingen, maakt het mogelijk om kennis rondom Covid-19 verder en makkelijker te ontsluiten.

Internationale samenwerking

Het onderzoek wordt uitgevoerd in samenwerking met een groot aantal (inter)nationale partijen. In de eerste fase zal, met onder meer een internationaal consortium bestaande uit Harvard, UCL Bartlett en de University of Sydney, een inventarisatie gemaakt worden van huidige ruimtelijke interventies en hun werkzame principes. Parallel worden interventies voor ecologische en maatschappelijke veerkracht verzameld en geanalyseerd.

In de fase daarna zal op basis van de geleerde lessen en met behulp van ontwerp- en architectenbureaus als UNStudio, The Beach en de Bond Nederlandse Architecten Onderzoek een aantal nieuwe interventies worden ontworpen. Samenwerking met woningbouwverenigingen en gemeentes zorgt ervoor dat de doelgroepen ook worden betrokken

Studenten doen praktijkgericht onderzoek

Het onderwijs heeft een belangrijke rol binnen het onderzoek. Studenten uit verschillende studieprogramma’s, waaronder de Master Digital Design, werken mee aan opdrachten en experimenten in het onderzoek. Zij staan aan de basis van het design van diverse (digitale) interventies.

HvA-samenwerking tussen COE's

‘Van Preventie naar Veerkracht’ staat voor praktijkgericht onderzoek en (inter)nationale samenwerking. Het project wordt gefinancierd door ZonMw en geleid door Wouter Meys, projectmanager bij het lectoraat Civic Interaction Design. Intern is het een samenwerking vanuit de Centre of Expertises City Net Zero, Amsterdam Creative Industries en Urban Governance & Social Innovation.